Ez erabili benetako izen-abizenak
idazlanetan!
Ahalik eta errealenak idazten saiatu.
Benetan gertatu balitz bezala.
Gutunetan adi ibili igorle (ni/gu) eta
hartzailearekin (zu/zuek).
Iritzi artikuluetan orokorrakdiren
kontuak (denoi gertatzen zaizkigunak) kontatu nahi direnean
gu/guk/guri erabili edo haiek/haiek/haiei. Zu pertsona ez.
Blog sarreretan irakurleei keinuak
egin, agurtu... zer iruditzen zaizue? Ados zaudete? Zuen iritzia
jakin nahi dut. Zuei ere halakorik gertatu zaizue? Zer eginen
zenukete zuek halako egoera batean? Bat zatozte nirekin?
Gutun formaletan lekua eta data
gutunaren goialdean edo azpialdean.
Altsasu, 2014ko martxoaren 15a
Altsasun, 2014ko martxoaren 15ean
Komunikabideetan argitaratzeko iritzi
artikuluei: leku eta datarik ez, izenburua bai, izen-abizenak jarri
amaieran bai. Serio idatzi. Estilo dotorean.
Zeure blogean: leku eta datarik ez,
izenburua? posible da. Tono “kolokialagoa” erabil daiteke. Baina
gogoan izan gai baten inguruko hausnarketa egin dezazun nahi dute.
1.Azterketa behar bezala prestatzeko komenigarria izaten da aldez
aurretik kalitatezko testuak euskaraz irakurtzea. Ikusi nola aritzen
diren idazle onak, aztertu beraien idazkera, eta buruan gorde gehien
gustatzen zaizkizun egiturak, hitzak eta esamoldeak.
2.Saia
zaitez jarriko dizuten gaia asmatzen. Kontuan izan aztertzaileak
arazo bera izaten duela gaia aukeratzeko orduan, eta, horrelakoetan,
gaurkotasuneko gaietara jotzen duela gehienetan (egunkarietako
berriak, aldizkarietako artikuluak...).
3. Praktikatu
behin eta berriro, eta, ahal izanez gero, azterketaren baldintzak
errespetatuz (denbora, luzera...). Gero, aberasgarria izan daiteke
dakien bati testua ematea eta zuzentzeko eskatzea.
4.Honaino helduta, ohartxo bat: azterketara prestatuta eramaten
diren idazki-zatiei (sarrerak, amaierak) igarri egiten zaie
normalean. Batzuetan, tokiz kanpo daude; beste batzuetan, ez dute
zerikusi handirik idazlan osoaren maila eta tonuarekin. Hitz batean:
ez zaizue komeni horrelakoetara jotzea. Horrek ez du esan nahi,
jakina, den-dena inprobisatu behar dugunik. Zenbait gauza landuta
eraman daitezke, adibidez, esaldien arteko lotura batzuk etab.
5. Prestatu ondo azterketara eraman behar duzun materiala:
NA, boligrafo beltza, ezabagailuak...
6. Aztertzaileek gai edo
egoera bat proposatuko dizute idazlanean, eta zuk egoera hori
benetakoa balitz bezala jokatu behar duzu. Demagun zinegotzi bati
idatzi behar diozula zerbaitetarako. Idatziozu, ba, serio, eta
egiazko gutuna bidaliko bazenio bezala, aztertzaileak zinegotzia
bailitzan begiratuko baitio mezuaren funtsari.
7. Banatu
denbora, hiru ekintza hauek kontuan izanik: eskema, idazlana bera eta
zuzenketa. Eskaini aldi bakoitzari merezi dituen minutuak.
8.
Eskema egiten emandako denbora ez da lan alferra; izan ere, eskema on
batek gaiaren garapen egokia ziurtatzen du, eta inprobisazioa
baztertzen. Bestela, ideiak agortu, eta agindutako lerroak idatzi
nahian, noraezean ibiliko gara eta betelanean hasiko.
9.
Errespetatu ematen dizuten gaia eta proposatzen dizuten idazki-mota.
Ez tranparik egin.
10. Irakurri arretaz azterketako oharrak,
baina ez kopiatu hitzez hitz argibideetako esaldiak eta
adibideak.
11. Idazten hasi baino lehen pentsatu ondo zein den
idazkiaren helburua (informazioa ematea, zerbait eskatzea,
konbentzitzea...), zein eragin sortu nahi duzun irakurleengan
(harritzea, zure aldeko bihurtzea...), nolako tonua erabiliko duzun
(formala...), eta abar.
12. Litekeena da euskara zure
ama-hizkuntza ez izatea edota gaztelaniaz bezain ongi ez moldatzea.
Jakin ezazu euskaraz idazterakoan zure mailak zer edo zer jaitsi
behar duela ezinbestez; hau da, erdaraz esaten dituzun gauza batzuk
edo esaten dituzun moduan nekez eman ahalko dituzula euskaraz. Hori
onartzea eta apaltasunez jokatzea abiaburu ona izaten da.
13.
Eginahalak egin euskaraz pentsatzeko, eta ez gaztelaniaz. Egizu kontu
gaia ahoz azaldu behar duzula, hizketan. Horrek izan behar du zure
abiapuntua, eta hortik aurrera, nahi duzun bezala apaindu idazlana,
beti ere, euskal diskurtsoan oinarriturik.
14.Aztertzaileek
gutxieneko abstrakzio maila eskatu ohi dute. Istorioak, pasadizoak...
ondo daude eta onargarriak dira, gaia eta argudioak biribiltzeko.
Baina, maiz, idazlana anekdotetan oinarritzea adierazpen pobreziaren
erakusgarri izan daiteke.
15. Komunikagarritasunak izan behar
du gure helmuga. Aztertzaileak behin bakarrik irakurri beharko luke
esaldi bakoitza; hortaz, ez luke zertan ibili saltoka esanahiari
antzemateko. Hori dela-eta, testua zuzentzerakoan kontuan izan behar
dugu guretzat argi eta garbi adierazita dagoena irakurlearentzat
ilunagoa izan daitekeela. Beraz, zalantzarik badago, hobe
berridaztea.
16. Ahalegindu zaitez letra onez idazten
aztertzaileak ez nekarazteko; eta letra txikiz; bestela,
aztertzaileek ezin dute neurtu nola erabiltzen dituzun letra
larriak.
17. Izenburuak, azpi-izenburuak, oin-oharrak eta
horrelakoak lagungarriak izan daitezke testua egituratzeko.
18.
Erabili lerroaldeak (paragrafoak) azpigaiak garatzeko.
19. On
da papera aurreztea, baina utzi arnasten testuari. Marjinak eta
zuriuneak eskertzekoak dira, gutxiago idazteko aitzakia gisa hartzen
ez badira, behintzat.
20. Idazlanen ehuneko handi batek
“ohiko” hasiera izaten du, adibidez: Gaur egun argaltzea da gure
gizartea gehien kezkatzen duen gaietariko bat. Ez ahaztu lehen
lerroaldeak aztertzailearen arreta erakartzeko balio duela, eta bide
ugari dagoela horretarako; horietako bat, originaltasuna.
21.
Idazlanaren azken lerroaldearekin agur egiten diozu aztertzaileari.
Presaka ibili arren, testu bat ezin da edozein modutan amaitu.
Ahalegindu zaitez, beraz, zure idazlanari nolabaiteko betetasuna
ematen.
22. Idatzian aurrera egin ahala, kontzentrazioa galdu
egiten da askotan, eta, horren ondorioz, akatsak pilatu egiten dira
bukaeran. Eutsi kontzentrazioari, izan ere, hasiera onek ez dute
ezertarako balio, behin erdialdera helduta hanka-sartze guztiak
biltzen badira.
23. Idazten ari zarela, aukeratu hitz egokiak
eta zehatzak, azaldu nahi duzuna adierazteko.
24. Gehienez ere
20-25 hitzeko esaldiak idaztea komeni da ideiak jorratzeko. Nolanahi
ere, monotonia hausteko, esaldi luzexeagoak eta laburtxoagoak
tartekatu, erritmoarekin jokatuz.
25. Testuaren baitan
perpausek elkarri uztarturik egon behar dute; eta lerroaldeen artean
ere halako lotura bat beharrezkoa da, horrek bideak urratzen
baitizkio ideien garapenari.
26. Arestian esan dugu idazten
hasi aurretik garbi izan behar dugula zein den gure helburua, baita
testuan barrena erabiliko dugun tonua ere. Hori horrela, zenbait
idazki formaletan tokiz kanpo egon daitezke honelako esamoldeak:
kristona, demasa, tipo, izorratu ...
27. Azterketari
askorentzat, puntuazio-zeinuak jartzeko garaian, eta kasurik
hoberenean, koma eta puntua besterik ez dago; eta, batzuetan, gaizki
erabilita. Gogoratu bestelako zeinuak ere hortxe ditugula eta testua
antolatzen laguntzen digutela: galdera eta harridura markak, efektu
erretoriko batzuk sortzeko; parentesiak eta marra luzeak, azalpenak
esaldi nagusitik kanpo ateratzeko; eta horrela... asko eta
asko.
28. Egitura batzuk, nahigabe, errepikatzeko joera
daukagu, eta testuak -(e)larik, -z, bait eta horrelakoez betetzen
dira. Azterketa egin baino lehen, aztertu zein diren zure
errepikapenak eta saiatu kontrolatzen eta parekoak bilatzen.
29.
Aztertzaileak ezin du jakin zuk esaldi bat izan duzula buruan eta ez
duzula asmatu behar bezala idazten. Ideia bat emateko modu asko dago,
eta bide batetik abiatuta irteerarik aurkitzen ez baduzu, atzera
bueltatu eta berridatzi beste era batera. Azken batean, zeuk
kontrolatu behar duzu arriskua eta, beraz, idazkia; ez
alderantziz.
30. Azterketa egin behar duen jende askok
uste du gramatikako zailtasunetan oinarritu behar duela bere
idazlanaren garapena; hau da, zenbat eta subjuntibo eta baldintza
gehiago sartu, orduan eta aukera handiagoa izango duela aztertzaileak
liluratzeko, eta ondorioz, azterketa hori gainditzeko. Kontuz
horrekin. Idazlan bat ezin da aurrera atera, euskaltegian ikasitako
guztia biltzeko aukera izango balitz bezala. Idazlan batean gai bat
jorratu nahi dugu ideia batzuen bitartez; horrenbestez,hasierako
eskeman jasotakoa garatzera jo behar dugu, ustez nota ona eman behar
diguten baina tokiz kanpo egon daitezkeen kontuak bazter utzita.
31.
Idazten ari zarela, gelditu noizean behin, irakurri idatzitakoa, eta
gustura ez bazaude, berridatzi. Berriro ere gogoratu irizpide
nagusia: irakurtzerakoan, zu zeu, trabatuta geratzen bazara, seinale
txarra.
32. Amaitzeko hamar edo hamabost minutu falta direnean
hasi zaitez zuzentzen, eta ahal dela, modu sistematikoan (ortografia,
joskera...).
33. Arreta handiz begiratu aztertzaileek ere
arreta handiz begiratuko dituzten gauzak (ergatibo markak,
pluralgileak....), edota etxean edo klasean egiten dituzun
idazlanetan gehien errepikatzen dituzun akatsak (ergatibo pluralak,
erlatibozko esaldiak eta konpletiboak nahastu...).
34. A!, ez
ahaztu: aldaketa bat egiten duzun bakoitzean, begiratu ea nahi gabe
arazoren bat sortarazi duzun komunztaduran.
Aholkuak
aholku, hona hemen azken gomendio bat, programatik kanpokoa, baina,
nire ustez, garrantzitsuena: gozatu idazten eta idatzi gozatuz.
Azterketa batek egoera larrian jartzen bazaitu ere, ez ibili estu eta
larri: saiatu aztertzaileei erakusten zein ondo idazten
dakizun.Administrazioa
euskaraz aldizkaria, 22. alea (moldatua)
.jpg)
